ZAPORIZHZHIA, Ukrayna — Ukrayna’nın güneydoğusundaki Rus işgali altındaki Enerhodar kentindeki dairesinde yalnız olan nükleer santral güvenlik görevlisi Serhiy Shvets, Mayıs ayı sonlarında mutfak penceresinden dışarı baktı ve aşağıdaki sokaktan silahlı adamların yaklaştığını gördü. Zil çaldığında, ölmek üzere olduğundan emindi.
Ukrayna ordusunda Kiev’e sadık eski bir asker olan Shvets, silahlı adamların kendisini öldüreceğini ya da kaçıracağını ve işkence yapacağını biliyordu. Yurtdışına güvenli bir şekilde kaçan ailesine bir veda kaydetmeyi bir an düşündü, ancak bunun yerine bir sigara yaktı ve silahını aldı.
Altı Rus askeri kapısını kırdı ve ateş açtı, o da geri döndü. Elinden, uyluğundan, kulağından ve karnından yaralanan Shvets bilincini kaybetmeye başladı. Bunu yapmadan önce, grubun komutanının adamlarına ateşi kesmelerini ve ambulans çağırmalarını söylediğini duydu.
Saldırıdan kurtulan Shvets, Zaporizhzhia Nükleer Santrali çalışanları arasında, tesisi ve Enerhodar şehrini işgal eden Rus güçleri tarafından kaçırılma, işkence görme veya öldürülme korkularını anlatıyor. Ukraynalı yetkililer, Rusların dayak ve diğer suistimaller yoluyla tesisi çalışır durumda tutmaları için personeli yıldırmaya çalıştıklarını söylüyor. ama aynı zamanda Kiev’e destek verenleri de cezalandırmak için.
Çarşamba günü, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın tesisin mülkiyetini aldığını açıkladı. Kararnamesiyle tesisi yönetmek için bir devlet şirketinin kurulmasını emretti ve tüm işçilerin artık orada çalışmak için Rusya’dan izin alması gerektiğini söyledi.
Ukrayna’nın devlet nükleer operatörü Energoatom, Putin’in kararnamesini “değersiz” ve “saçma” olarak gördüğünü söyledi. Santralin, Ukrayna enerji sisteminin bir parçası olarak Energoatom tarafından işletilmeye devam edeceğini söyledi.
SAVAŞ ÖNCESİ İYİ BİR YAŞAM
24 Şubat’taki Rus işgalinden önce Zaporizhzhia Nükleer Santrali çalışanları için hayat güzeldi. Aileleri için mali açıdan güvenli ve istikrarlı bir yaşam garanti edildi.
Ve Ukrayna 1986’da Çernobil’de meydana gelen dünyanın en kötü atom kazasının psikolojik izlerini hâlâ taşıyor olsa da, altı reaktörüyle Avrupa’nın en büyük nükleer tesisi olan Zaporizhzhia tesisi yaklaşık 11.000 kişiye iş sağlayarak, savaş öncesi 53.000 kişilik nüfusuyla Enerhodar’ı dünyanın en büyük nükleer tesislerinden biri haline getirdi. Bölgenin en zengin şehirleri.
Ancak savaşın başlarında Rusya’nın şehri işgal etmesiyle, bir zamanlar rahat olan bu hayat bir kabusa dönüştü.
İşgalciler, Enerhodar’dan yaklaşık 6 kilometre (yaklaşık 4 mil) uzaktaki ZNPP’yi ele geçirdiler, ancak onu çalıştırmak için Ukraynalı personeli yerinde tuttular. Her iki taraf da diğerini santrali bombalamak, onu şebekeye bağlayan elektrik hatlarına zarar vermek ve güvenliği için uluslararası alarm vermekle suçladı. Ukraynalı yetkililer, Rusların yakındaki kasabaları bombalarken tesisi kalkan olarak kullandığını söylüyor.
Personelin yıldırıldığına ve kaçırıldığına dair raporlar yaz boyunca yayılmaya başladı. BM’nin atom gözlemcisi Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı başkanı Rafael Mariano Grossi, Associated Press’e Ruslar ve Ukraynalı personel arasındaki şiddet raporlarını anlattı.
IAEA yaptığı açıklamada, Grossi’nin Çarşamba günü Kiev’e gittiğini ve daha sonra Moskova’nın santrali devralma niyetiyle ilgili istişarelerde bulunmak ve çevresinde bir güvenlik bölgesi oluşturulması yönündeki baskısını sürdürmek için Rusya’da olacağını söyledi.
Yaklaşık 4.000 ZNPP işçisi kaçtı. Kalanlar, işten eve dönerken Rus güçleri tarafından yakalanıp gözleri bağlanan fabrika müdürü Ihor Murashov’un Cuma günü kaçırılmasının altını çizerek, adam kaçırma ve işkence tehditlerini dile getirdiler.
Energoatom başkanı Petro Kotin’e göre, Pazartesi günü kamera karşısında yanlış ifade vermeye zorlandıktan sonra serbest bırakıldı. AP Murashov’un Rus kontrolündeki bölgenin sınırında serbest bırakıldığını ve Ukrayna’nın elindeki bir bölgeye yaklaşık 15 kilometre (9 mil) yürüdüğünü söyledi.
Kotin, Murashov’un çektiklerini “Zihinsel işkence olduğunu söyleyebilirim” dedi. Zaporizhzhia Nükleer Santrali’ne yapılan tüm bombardımanın Ukrayna kuvvetleri tarafından yapıldığını ve kendisinin Ukrayna özel kuvvetleriyle temas halinde olan bir Ukrayna casusu olduğunu söylemek zorunda kaldı.”
Serbest bırakıldıktan sonra Murashov ile görüşen Enerhodar’ın sürgündeki Belediye Başkanı Dmytro Orlov, fabrika yetkilisinin kendisine iki gün boyunca bodrumda hücre hapsinde, kelepçeli ve kafasında bir torba ile geçirdiğini söylediğini söyledi. Durumunun normal olduğu söylenemez. ”
Başkan Volodymyr Zelenskyy, Murashov’un kaçırılmasını “Rus terörünün tamamen açığa çıkarılmış bir başka tezahürü” olarak nitelendirdi.
‘ORADA KORKUNÇ ŞEYLER OLUYOR’
Orlov’un tahminine göre, bazıları serbest bırakılmış olsa da, tesis çalışanları da dahil olmak üzere 1.000’den fazla kişi Enerhodar’dan kaçırıldı. Ruslarla işbirliği yapmayı reddettikten sonra Ukrayna kontrolündeki en yakın şehir olan Zaporizhzhia’ya kaçtı. Kotin, kaçırılanlardan 100-200’ünün hala tutulduğunu tahmin ediyor.
Orlov, ilk kaçırmanın 19 Mart’ta Rusların nerede olduğu bilinmeyen yardımcısı Ivan Samoidiuk’u ele geçirdiği zaman olduğunu söyledi. Daha sonra kaçırmalar hızlandı, dedi.
“Çoğunlukla direniş hareketinde aktif olarak yer alan Ukrayna yanlısı pozisyonu olan insanları aldılar” dedi.
Orlov, kentin polis karakolu da dahil olmak üzere Enerhodar’ın çeşitli yerlerinde, başka yerlerdeki bodrumlarda ve hatta ZNPP’nin kendisinde işkence gördüklerini iddia etti.
Orada korkunç şeyler oluyor, dedi. “Çıkmayı başaranlar, elektrik akımı, dayak, tecavüz, kurşunla işkence yapıldığını söylüyor. … Bazı insanlar hayatta kalamadı.”
Benzer siteler, AP gazetecileri tarafından, Ukrayna’nın bir karşı saldırısının ardından Rus birlikleri tarafından terk edilen Kharkiv bölgesinin bazı bölgelerinde görüldü. İzium şehrinde, bir AP soruşturması 10 ayrı işkence bölgesini ortaya çıkardı.
Orlov, fabrika işçisi Andriy Honcharuk’un 3 Temmuz’da Ruslar tarafından tesisteki emirleri yerine getirmeyi reddettiği için dövülerek ve baygın halde serbest bırakılmasından kısa bir süre sonra bir hastanede öldüğünü söyledi.
Tesisin türbinlerini ve reaktör bölmesini kontrol etmekten sorumlu olduğunu söyleyen bir işçi olan Oleksii, Rus birliklerinin kendisini aradığını öğrendiği Haziran ayında Enerhodar’dan kaçtı. Misilleme korkusuyla tam adıyla tanınmamasını istedi.
Oleksii, Kiev’de AP’ye verdiği demeçte, “Psikolojik olarak zordu” dedi. “İstasyona gidiyorsunuz ve oradaki işgalcileri görüyorsunuz. İş yerinize zaten depresyondasınız.”
Birçok fabrika çalışanının “bodrumları ziyaret ettiğini” ve orada işkence gördüğünü söyledi.
“Şehri çevreleyen ormanda mezarlar ortaya çıktı. Yani, herkes korkunç bir şey olduğunu anlıyor” dedi. “Ukrayna yanlısı konumları için veya telefonlarında herhangi bir Telegram grubu bulurlarsa insanları kaçırıyorlar. Bu, bir insanı alıp götürmeleri için yeterlidir.”
Güvenliğinden endişe ettiği için isminin açıklanmaması koşuluyla konuşan bir başka çalışan, bombardımana rağmen fabrikada çalışmaktan korkmadığını, ancak Eylül ayında iş arkadaşlarının ele geçirilmesinden sonra kaçmaya karar verdiğini söyledi. Rusların o yokken evini iki kez ziyaret ettiğini ve işkence olasılığının kendisi için çok fazla olduğunu söyledi.
Santralin son reaktörü, soğutma ve diğer güvenlik sistemleri için gereken güvenilir harici güç kaynaklarını kesen sürekli bombardımandan kaynaklanan bir felakete karşı korunmak için Eylül ayında kapatıldı. Kotin, şirketin kış yaklaşırken ve sıcaklıklar düştükçe güvenlik tesislerini korumak için iki reaktörü birkaç gün içinde yeniden başlatabileceğini söyledi.
Ancak santral, Rusya’nın ilhak ettiğini ilan ettiği ve geleceğini belirsiz hale getirdiği dört bölgeden birinde bulunuyor.
Kotin Salı günü, iki IAEA uzmanının görev yaptığı tesisin çevresinde bir “askerden arındırılmış bölge” çağrısını yineledi.
‘ÖZGÜRLÜK YA DA ÖLÜM’
23 Mayıs’ta dairesine baskın yapılan Serhiy Shvets için, Enerhodar’ın işgali sırasında Rusların onun için gelmesi an meselesi olduğunu söyledi. İşgalden kısa bir süre sonra Ukrayna’nın toprak savunma güçlerinde hizmet etmek için kaydolmuş ve karısını ve diğer akrabalarını güvenlik için yurtdışına göndermişti.
Kendisini vuran Rus güçlerinin “hastanede ölebilmem için” ambulansı aradığını söyledi.
Doktorlar başlangıçta, kanının yaklaşık üçte ikisini kaybettikten sonra ona %5 hayatta kalma şansı verdi. Ancak birkaç ameliyatın ardından Temmuz ayında Enerhodar’dan ayrılacak kadar iyi durumdaydı ve Zaporizhzhia’da yaşıyor.
Sağ eli metal bir askılı olan Shvets, hareket ettirirken acıdan sessizce nefesini verdi ve şimdi pişman olduğu tek şeyin savaşamayacak kadar sakat olduğu olduğunu söyledi.
15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Ukrayna topraklarında yaşayan ve işgalcilere karşı savunan atalarına atıfta bulunarak, “Ben Zaporozhian Kazaklarının soyundan geliyorum” dedi. “Onlar için teslimiyet diye bir şey yoktu – sadece özgürlük ya da ölüm.”
“Özgürlüğüm yoksa neden böyle bir hayat isteyeyim?” diye ekledi.
———
Estonya, Tallinn’den Yuras Karmanau katkıda bulundu.
———
AP’nin Ukrayna’daki savaşı kapsamını şu adresten takip edin:
Kaynak : https://abcnews.go.com/International/wireStory/ukraine-nuclear-workers-recount-abuse-threats-russians-91023067